۵ روش صحیح مطالعه برای دانش آموزان

انتخاب روش صحیح مطالعه برای دانش آموزان یکی از مهم‌ترین تصمیماتی است که هر دانش‌آموز باید پیش از در دست گرفتن و کتاب و جزوه‌اش بگیرد. روش مطالعه، بخشی مهم از فرآیند یادگیری است و برای همه‌ی افراد یا همه‌ی موضوعات یکسان نیست. انتخاب یک روش نامناسب و نامتناسب با ساختارهای یادگیری دانش‌آموز می‌تواند زمان مطالعه، آنچه او واقعا یاد گرفته و نتیجه‌ی دیگر تلاش‌هایش را بی‌ثمر کند. این در حالی است که بیشتر دانش‌آموزان به این موضوع بی‌توجه هستند هرچند شما که در حال مطالعه‌ی این مقاله هستید، احتمالا جزء آنها نیستید. در طول سال‌های متمادی، محققان و کارشناسان امر آموزش روش‌های متعددی برای مطالعه‌ی پربازده کشف و پیشنهاد کرده‌اند. برخی از آنها مانند روش پومودورو معروف نیز شده‌اند. در این مقاله به معرفی پنج روش صحیح مطالعه برای دانش‌ آموزان می‌پردازیم. با ما همراه شده و نتایج آزمون‌های خود را بهبود ببخشید.

روش صحیح مطالعه برای امتحان

روش مطالعه تکرار فاصله‌دار

تکرار، یکی از المان‌های اصلی یادگیری است؛ اما اینکه چطور و با چه فاصله‌ی زمانی انجام شود اهمیت زیادی دارد. در روش مطالعه تکرار فاصله‌دار (Spaced Repetition) مطالعه‌ی هریک از بخش‌ها یا مواد درسی به فواصل منظم از یکدیگر تنظیم می‌شود. فاصله‌ی این جلسات باید به‌گونه‌ای باشد که تا پیش از فراموشی مطلب، یک بار دیگر مرور شود. فواصل زمانی باید نه زیاد کوتاه و نه زیاد بلند باشند.

به‌عنوان‌مثال اگر ۱۰ روز تا امتحان باقی مانده، هریک از بخش‌های کتاب می‌توانند با فواصل زیر مرور شوند:

• ۱۰ روز پیش از امتحان: اولین مطالعه
• ۷ روز پیش از امتحان: اولین مرور
• ۲ روز پیش از امتحان: دومین مرور

فاصله‌ی اولین مرتبه‌ی مطالعه‌ی یک مطلب تا اولین مرور باید کوتاه باشد؛ چراکه مسلما مطالب تازه، فرارتر هستند. اما پس‌ازآن می‌توان فاصله‌ی جلسات مرور را تا روز امتحان بیشتر و بیشتر کرد. روزهای مابین نیز به مطالب دیگر از همان درس اختصاص دارند.

روش مطالعه فراخوان فعال

دیگر روش مطالعه مناسب برای دانش‌آموزان فراخوان یا یادآوری (Active Recall) نام دارد. طی این روش که به آن تمرین بازیابی (Retrieval Practice) نیز گفته می‌شود، مطالب، توسط خود دانش‌آموز به‌صورت فعالانه به یاد آورده می‌شوند. این تمرین و تکرار، بدون مطالعه انجام می‌شود به این معنی که دانش‌آموز پس از گذشت مدت‌زمان مناسب از مطالعه‌ی یک مطلب، تلاش می‌کند آن را به یاد آورد. کاری که دقیقا قرار است در جلسه‌ی آزمون انجام دهد.

روش مطالعه یادآوری فعال برای دانش‌آموزان سبب شبیه‌سازی حال‌وهوای جلسه‌ی آزمون نیز شده و به مدیریت استرس نیز کمک می‌کند. این روش به انحاء مختلفی قابل‌اجراست که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• یادآوری کلی مطالب
• انجام آزمون‌های آزمایشی
• استفاده از فلش‌کارت
• طراحی سوالات خودساخته

فراخوان فعال به افزایش تمرکز و تقویت حافظه‌ی فراگیر کمک می‌کند. نتایج مطالعه‌ای در آمریکا نشان می‌دهد، انجام تنها یک آزمون آزمایشی پیش از امتحان، عملکرد دانش‌آموزان را تا ۱۷ درصد بهبود می‌بخشد. بهتر است این روش را با روش‌های دیگر ترکیب کنید. همچنین لازم نیست آن را تا یک دور مطالعه‌ی کامل درس، عقب بیاندازید و می‌توانید آن را پس از مطالعه‌ی حجم‌های کوچکتر از مطالب اجرا کنید. البته درنظر داشته باشید این روش را نمی توان جایگزینی برای مرور مجدد مطالب درنظر گرفت.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مدارس برتر تهران

روش مطالعه پومودورو

روش مطالعه Pomodoro احتمالا شناخته‌شده‌ترین روش در لیست ما در این مقاله است. این روش درحقیقت یک تکنیک مدیریت زمان است که از تقسیم زمان مطالعه به جلسات ۲۵ یا ۴۵ دقیقه استفاده می‌کند. به هریک از این جلسات، پومودورو گفته می‌شود. دانش‌آموز، پس از هر جلسه‌ی ۲۵ دقیقه‌ای، پنج و پس از هرجلسه‌ی ۴۵ دقیقه‌ای، ۱۵ دقیقه استراحت خواهد داشت. لازم است که او در زمان‌های استراحت کاملا از موضوع فاصله بگیرد. پس از برگزاری چهار جلسه نیز ۱۵ تا ۳۰ دقیقه استراحت خواهد کرد.

برای اجرای روش مطالعه پومودورو به یک تایمر نیاز دارید؛ اما اپلیکیشن‌های زیادی هم برای این روش طراحی شده‌اند. Tomato Timer، PomoDoneApp و Focus Booster سه نمونه از آن‌ها هستند. حتی در یوتوب ویدئوهای زیادی با عنوان Study With Me تولید شده‌اند که با استفاده از همین روش، به‌عنوان یک راهنما برای شما عمل می‌کنند. برخی از آنها موسیقی هم دارند که البته می‌تواند بیشتر مخل تمرکز باشد.

از مزایای تکنیک پومودورو به‌عنوان یک روش مطالعه اصولی برای دانش‌آموزان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سادگی و سهولت اجرا
• زمان‌مندی
• آوردن نظم به برنامه‌ی مطالعاتی و حتی زندگی روزمره‌ی دانش‌آموز
• کاهش خستگی ذهن و کمک به پویایی، تمرکز و استقامت ان

با‌این‌حال باید درنظر داشته باشید که این روش بیشتر برای مطالعه‌ی مطالبی مناسب است که قابل‌تقسیم به بخش‌های کوتاه هستند. مطالعات قطعات آموزشی بلند و نیازمند به تامل طولانی‌مدت با این روش چندان مناسب نیست.

مخترع روش مطالعه پومودورو، فرانچسکو سیریلو (Francesco Cirillo) ایتالیایی است. او در اوایل دهه‌ی نود با استفاده از تایمر گوجه‌فرنگی شکل خود این روش را ابداع کرد. پومودورو در زبان ایتالیایی به معنی گوجه‌فرنگی است.

روش مطالعه فاینمن

روش مطالعه فاینمن (Feynman) شامل چهار مرحله‌ای است و پیشنهاد می‌دهد که بهترین روش یادگیری یک مطلب، آموزش آن به یک دانش‌آموز کلاس ششم ابتدایی است. البته لزوما به چنین فردی نیاز ندارید؛ بلکه کافی است او را روبه‌روی خود تصور کنید و مطلب را برایش توضیح دهید. تنها نکته‌ی مهم این است که مطلب باید به ساده‌ترین زبان ممکن (متناسب با ظرفیت یادگیری یک دانش‌آموز کلاس ششم) توضیح داده شود. بنابراین احتمالا لازم است که آن را به بخش‌های قابل‌هضم و کوچکتر نیز تقسیم کنید. مراحل روش مطالعه فاینمن عبارتند از:

• انتخاب موضوع
• تدریس آن به کودک
• مرور و بازنگری مطالب نزد خود
• مرتب‌سازی یادداشت‌ها و مرور آنها

این روش، حدود یک قرن، پیش توسط ریچارد فاینمن (Richard Feynman) فیزیکدان آمریکایی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ابداع شد. تکنیک فاینمن، یک روش مناسب مطالعه برای مطالب دشوار و سخت است. چالش اصلی این روش، این است که درحقیقت تازمانی‌که بر مطلب تسلط کامل نداشته باشید، نمی‌توانید آن را برای یک کودک به شکل قابل‌فهم توضیح دهید. بنابراین در طول آموزش خود، متوجه نقایص خود در فهم و درک مطلب خواهید شد. از مهم‌ترین کارهایی که باید با مطالعه به روش فاینمن انجام دهید موارد زیر هستند:

• تعریف اصطلاحات دشوار و ناآشنا
• ارائه‌ی توضیحات ساده برای ایده‌های پیچیده
• خلاصه‌سازی
• ارائه‌ی مثال‌ها و تشبیهات ساده

بیشتر بخوانید: آشنایی با مدرسه پسرانه نیاوران علامه طباطبایی

 روش مطالعه PQ4R

آخرین روش صحیح مطالعه برای دانش‌آموزان که در این مقاله بررسی می‌کنیم، PQ4R نام دارد. این روش، توسط دو محقق برجسته‌ی حوزه‌ی یادگیری به نام‌های E.L. Thomas و H.A. Robinson در سال ۱۹۷۲ ابداع شد. PQ4R مخفف مراحل این روش است که عبارتند از:

• پیش‌خوانی (Preview)
• پرسش (Question)
• خوانش (Read)
• بازتاب (Reflect) یا به‌یادآوری مطلب در ذهن
• بازخوانی (Recite)
• مرور (Review)

هدف PQ4R در ابتدا بهبود بازدهی مطالعه‌ی دانش‌آموزان دارای محدودیت‌های ذهنی بود؛ اما رفته‌رفته و به دلیل مزایایش به‌عنوان یک روش مناسب مطالعه برای همه‌ی فراگیران پذیرفته شد. این روش برای مرور و درک مطالب طولانی و حجیم مناسب است. معنی تمامی مراحل روش مطالعه PQ4R، از عنوان آنها مشخص است.

بهترین روش مطالعه را برای خود انتخاب کنید

روش‌های مطالعه مناسب برای دانش‌آموزان به پنج موردی که در این مقاله معرفی کردیم محدود نمی‌شوند. همچنین، نمی‌توان یک روش را برای همه‌ی دانش‌آموزان پیشنهاد کرد، ظرفیت ذهنی دانش‌آموز، الگوی یادگیری، نوع مطلب، سختی و دشواری آن و حتی مدت‌زمانی که تا امتحان باقی مانده، همگی در انتخاب روش مناسب مطالعه، موثر هستند. بهتر است روش‌های مختلف را بررسی کرده و با هرکدام که راحت‌تر هستید و احساس می‌کنید، بازدهی بیشتری برای شما خواهد داشت، مطالعه‌ی خود را پیش ببرید.